“УУЛ УУРХАЙН САЛБАР ДАХЬ АВИЛГАЛЫН ХЭЛБЭР БА ҮР ДАГАВАР: ХЭРХЭН АВИЛГАЛТАЙ ТЭМЦЭЖ, САЙН ЗАСАГЛАЛЫГ БЭХЖҮҮЛЭХ ВЭ?” сэдвээр олон нийтийн лекци, хэлэлцүүлэг боллоо. Тус хэлэлцүүлэгт ГОУХАН-ийн Эрдэс баялаг, Түүхий эдийн Иж бүрэн Санаачлага хөтөлбөрийн захирал Др. Штефан Ханселманн, ХБНГУ-ын Фридрих Эбертийн Сангийн төслийн зохицуулагч Ч.Оюунгэрэл, МУИС-ийн захирал А.Галбаяр, МУИС, Олон улсын харилцаа, нийтийн удирдлагын сургуулийн захирал С.Баттулга нар оролцож санал бодлоо хэллээ.
Түүнчэн эдийн засгийн хөгжил, засаглалын салбарт хэдэн арван жил ажиллаж, засаглалыг сайжруулах, авлигатай тэмцэх олон санаачилга хөтөлбөрүүдийг удирдсан туршлагатай Профессор Др. Петер Айген хүрэлцэн ирж гол сэдвээр илтгэл тавьсан юм. Энэ эрхэм Дэлхийн банкинд хөтөлбөрийн менежерээр ажиллах хугацаандаа авлигатай тэмцэх ажлыг санаачлан, гардан үйл ажиллагааг эхлүүлсэн ч төдийлөн дэмжигдээгүй ч үүний дараагаар буюу 1993 “Транспаренси Интернэшнл” буюу Ил тод байдлын олон улсын байгууллагыг үүсгэн байгуулж өдгөө Зөвлөх хорооны даргаар ажиллаж байна.
Тэрбээр илтгэлдээ “Өнөөдөр дэлхий дээр 1 тэрбум хүн ядуу амьдарч байна, 5 сая хүн 5 нас хүрэхээсээ өмнө, ядуурлаас, эхийнхээ буруугаас, эрүүл мэндийн хамгаалалт авч чадахгүйгээс, эрүүл ахуйд өсөн торниогүйгээс болж нас барж байна. Энэ бүгд байгаль орчин, улс орнуудын хүнд нөхцөл байдал, мөргөлдөөн зэрэг засаглал муу байгаагаас улбаалж бий болсон асуудал. Улс эх орон, засаглалын үндсэн зарчим бол хүмүүсийн амьдралыг хэрхэн сайжруулахад чиглэдэг. Үүнд саад болж байгаа зүйл бол авилгал. Тэр дундаа байгалийн нөөц баялаг арвин Монгол шиг орны хувьд эдийн засгийн хүнд ачааг Уул уурхайн салбар үүрдэг. Гадны бизнесмэнүүд энэ салбарт олон тэрбум төгрөгөөр хөрөнгө оруулах хүсэлтээ тавихад хариуцаж буй албан тушаалтан нь нийгмийн нөхцөл байдал хүнд болж байгаа шалтгаанаар хүүхдээ гадаадын томоохон их дээд сургуульд оруулахад туслалцаа хүсдэг. Ингэснээр хөрөнгө оруулагч тал удаан шат дараалалтай сунжрах хэлэлцүүлгийн хугацааг багасгахын тулд энэ болзлыг дэмжиж, тухайн албан тушаалтны нууц дансанд өчнөөн сая доллар шилжүүлдэг нь бодит байдал юм.” хэмээгээд авлигатай тэмцэх гол арга замыг дараах байдлаар тодорхойлсон. Үүнд “Хэдийг төлсөн, түүнийг ил тод болгох” зарчим юм. Хөрөнгө оруулж буй компаниуд аль улсад, аль албан тушаалтанд хэдийг төлсөн бэ, тэр мэдээллийг ил тод байлгах нь чухал юм гэж үзсэн боловч дийлэнх нь нууцлалтай мэдээллийг нийтлэхээс татгалзсанаас энэ ажил унтарсан байна. Гэсэн ч энэ асуудлаар статистик мэдээлэл, аудит, мэдээллийн ил тод байдлыг хангаад явж байгаа улс орнууд бий. Тухайлбал Хятад, Афганистан, АНУ зэрэг орнуудад Уул уурхайн салбарт Авлигатай тэмцэх зарчмыг заавал хэрэгжүүлэх, мэдээллийг нээлтэй ил тод байлгах үүргийг хүлээдэг байна. Түүнчлэн Иргэний нийгэм, ЗГ, Хувийн хэвшлүүдийн хамтын ажиллагаагаар энэ хөгжлийг сааруулж байгаа авлига гээч зүйлээс ангижирч болно хэмээгээд түүхэн туршлагуудаас хэлэлцүүлгийн үеэр дурдаж байлаа. Монгол улсад “Транспаренси Интернэшнл” ТББ-ын хүчтэй салбар бий бөгөөд энэ тал дээр тодорхой ажлуудыг хийж байгаа ажээ.
