ЭМГЭНЭЛ
ШАГДАРСҮРЭНГИЙН ТУЯА
(1950-2023)
МУИС-ийн Европ судлалын тэнхимийн ахмад багш Ш.Туяа 2023 оны 08 дугаар сарын 20-ны өдөр таалал төгсөж, Монголын Герман судлалын салбарт нөхөж баршгүй хүнд гарз тохиолоо.
Ш.Туяа 1950 онд Улаанбаатар хотноо мэндэлж, бага насаа өнгөрүүлсэн билээ. Тэрээр арван жилийн нэгдүгээр дунд сургуулийг онцсайн дүүргэж, улмаар 1976 онд БНАГУ-ын Лайпцигийн Их сургуулийг герман судлал, заах аргазүйч мэргэжлээр төгссөн ба Герман Улсад суралцаж төгссөн Монгол Улсын анхны герман судлаачдын нэг юм.
Багшийн маань ажил хөдөлмөрийн гараа 1977 оны 9-р сараас МУИС-д герман хэл, судлалын багшаар эхэлжээ. Ш.Туяа нь 1977-1993 онд Германы инженерийн бэлтгэл, герман хэлээр мэргэшсэн гадаад албаны ажилтан, герман хэлний орчуулагч-багшийн хөтөлбөрөөр олон зуун мэргэжилтнийг Монгол улсдаа бэлтгэн гаргаж, 1993-1998 онд ОУХДС-ийн герман хэлний тэнхимийн эрхлэгч, 1998-2011 он хүртэл герман хэлний ахлах багшаар ажиллаж байгаад гавьяаны амралтандаа гарсан билээ.
Тэрээр герман хэл судлал, герман хэл-орон судлалын хөтөлбөрөөр суралцаж буй оюутнуудад герман хэл заах арга зүй, герман хэлний найруулга зүй, герман хэлний хэл зүй зэрэг хичээлийг зааж байсан бөгөөд ялангуяа заах арга зүй, герман хэлний авиа зүй болон хэл зүйн чиглэлээр нарийн мэргэшсэн, Монгол улсад герман хэлний багш бэлтгэх үйлсэд чухал хувь нэмэр оруулж хүчин зүтгэсээр ирсэн ахмад туршлагатай багш байлаа.
Ш.Туяа нь улсын болон олон улсын эрдэм шинжилгээний хуралд илтгэл хэлэлцүүлэхийн сацуу судалгааны төслүүдэд гүйцэтгэгчээр оролцож байв. Түүний 2005 онд хэвлүүлсэн “Герман хэлний 1000 сорилго“ бүтээл, герман хэл суралцагсдад өөрсдийн мэдлэгийг бататгах, тэрчлэн Герман улсад суралцах TestDaf, DSH гэх зэрэг хэлний шалгалт өгөх оюутан залууст чухал гарын авлага болсон юм. 2008 онд Герман улсын гадаад хэлний сурах бичгийн “PONS” хэвлэлийн газраас “Монсудар” хэвлэлийн газартай хамтран хэрэгжүүлсэн “Герман-Монгол толь бичиг” зохиох төсөлд хамтран зохиогчоор ажилласан. Энэхүү толь бичиг Монгол улсад герман хэлний сургалтыг хөгжүүлэхэд чухал бүтээл болж өдгөө герман хэл суралцагч хэн бүхний ширээний ном болсон билээ.
Түүнчлэн “Монгол хэл-соёлын дүйцэлгүй нэрийн олон хэлний тайлбар толь” төслийн хүрээнд Монгол-Герман дүйцэлгүй нэрийн толийн “Малын зүс” бүлгийг герман хэл рүү орчуулсан нь эх хэл соёлоо Герман хэлээр хэлэлцэгч орнуудад сурталчлах, түгээн дэлгэрүүлэхэд онцгой ач холбогдолтой бүхий байв.
Ш.Туяагийн Герман хэлний сургалтын чанар, технологийг сайжруулах, бэхжүүлэхэд хийсэн оюун ухаанч, бүтээлч үйл ажиллагаа, нөр их хөдөлмөрийн үр дүнг болоод боловсролын салбарт, герман хэлтэй боловсон хүчнийг чадавхжуулахад оруулсан хувь нэмрийг нь үнэлж 1996 онд “Боловсролын тэргүүний ажилтан” цол тэмдгээр, 2020 онд “Алтан гадас” Төрийн одонгоор тус тус шагнажээ.
Ш.Туяа нь Монгол улсад герман хэлтэй, дээд боловсролтой, олон мянган мэргэжилтэн бэлтгэхэд хувь нэмрээ оруулсан, сургалт, эрдэм шинжилгээний ажилдаа өндөр амжилт гаргасан, хамт олон, шавь нарынхаа дунд нэр хүндтэй, тэргүүний багш нарын нэг байсан юм.
Таны минь хүнлэг энэрэнгүй, шударга, хичээнгүй зан чанар, өгөөмөр нинжин сэтгэл, дөлгөөн хичээнгүй дүр төрх нь бидний сэтгэл зүрхэнд үүрд мөнхрөн үлдэх болно.
Үр хүүхэд, төрөл төрөгсөд, хамт олон, үе үеийн шавь нарт нь гүн эмгэнэл илэрхийлье.
Монгол Улсын Их Сургууль
