МУИС-ийн Европ судлал, Хүрээлэн буй орчин, ойн инженерчлэл, Биологи, Социологи, нийгмийн ажилтны тэнхимийн эрдэмтэн багш профессор, оюутнууд,“Тинк Капитал оф Монголиа” ХХК нар хамтран “Монголын хөдөө орон нутгийн хог хаягдлыг боловсруулах, нөхөн сэргээх туршилтын судалгааны үр дүнг сурталчлах төсөл (Хархорин сумын жишээн дээр)” төслийг 2023 оны 3-р сараас нэг жилийн хугацаатай хэрэгжүүлж эхэллээ. Франц хэлтэн орнуудын Их, дээд сургуулиудын дэлхийн холбоо, Азийн сан уг төслийг санхүүжүүлж байна.
Ихэнх хөгжиж буй орнуудын нэгэн адил Монголд хог хаягдлын менежментийн асуудал шийдвэрлэх ёстой нэн чухал асуудлын нэг мөн. Манай улсад жилд 1.4 сая тонн хог хаягдал гарч, 80 хувь нь ил задгай хогийн цэгт хаягдаж, байгаль орчинд сөрөг нөлөө үзүүлдэг гэсэн судалгаа байна. Төслийн хүрээнд ЮНЕСКО-д бүртгэгдсэн Өвөрхангай аймгийн Орхоны хөндийд орших Хархорин сумын туршилтын талбайд хотын хог хаягдлыг ангилан ялгах, үнэ цэнийг тодорхойлох загвар байгууламжид хөрөнгө оруулахад тулгарч буй бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд хувь нэмрээ оруулах юм. Ингэхдээ хөрөнгө оруулалт хийх байгууламжийн үндсэн шинж чанар, хог хаягдлыг цуглуулах гол зохион байгуулалт, хотын хог хаягдлыг хэрхэн үнэлэх үндсэн чиглэлийг тодорхойлохыг зорих болно. Хархорин суманд зохион байгуулж буй хотын хог хаягдлын менежмент, үнэлгээний үлгэр жишээ төслөөс бусад аймаг, сум, төрийн захиргааны төв байгууллагууд үлгэр жишээ авч, үр дүнтэй хөрөнгө оруулалт хийхэд хэрэгцээтэй мэдээллийн сан, хүний нөөц бүрдүүлэхэд чиглэгдэнэ.
Хог хаягдлын менежментийг ТЭЗҮ-ийг МУИС-ийн эрдэмтэд тооцож гаргах бөгөөд “Тинк Капитал оф Монголиа” ХХК нь байгаль цаг уурын эрс тэс нөхцөлд Монгол Улсад хог хаягдлаас эрчим хүч гаргах боломжийг тооцоолох зорилгоор органик хог хаягдлаас биогаз/биометан гаргах туршилтын цехийн үйл ажиллагааг тогтворжуулах дээр уг сургуулийн эрдэмтэй мөн хамтран хэрэгжүүлэх юм. Төслийн үр дүн г Хархорин хотын засаг захиргаа, бусад орон нутаг, бодлого боловсруулагчдад танилцуулна. Мөн оюутан залуусыг судалгааны ажилд татан оролцуулж улмаар шинжлэх ухааны ололт амжилт, төслийн үр дүнгийн талаар судалгааны сэтгүүл, хэвлэл мэдээллээр байнга түгээх болно.
Төсөл хэрэгжүүлж эхэлснээс хойш орон нутгаас ХААИС, МУИС-д ХАА эдийн засаг, биотехнологи, хүрээлэн буй орчин, нийгэм-хүмүүнлэгийн шинжлэх ухааны салбарт суралцаж байгаа оюутад “Монголын хөдөө, орон нутгийн хог хаягдлыг боловсруулах, нөхөн сэргээх туршилтын үр дүнг сурталчлах”, “Органик хаягдал боловсруулах” сэдэвт хэлэлцүүлгийг хоёр үе шаттай зохион байгуулж, Өвөрхангай аймгийн Хар хорин суманд нийт оршин суугч болон шийдвэр гаргагчдын төлөөлөлтэй хамтарсан семинарыг өрнүүллээ. Уг семинарын үеэр Хархорин сумын хог хаягдлын менежментийн суурь судалгааны анхан шатны үр дүн, метан боловсруулах бага оврын үйлдвэрийн метаны хийн үүсэлтийн хэмжилт, Хархорины оршин суугчид хог хаягдлын асуудлыг хэрхэн авч үзэж буй талаар социологийн судалгааг хийж гүйцэтгэлээ.
Европ судлал, Биологи, Хүрээлэн буй орчин, ойн инженерчлэл-ийн хөтөлбөрийн оюутан Б. Марал, А. Энхжин, Б. Барсаа нар Азийн сангийн нэрэмжит тэтгэлэг тус бүр нэг сая төгрөг гардан авлаа.
