МУИС-ийн Баруун бүсийн сургуулийн Захирал, Философийн ухааны доктор Цэдэнбалын Пүрэвсүрэнгийн удирдлаган дор тус сургуулийн багш судлаачид ОХУ-ын Холбооны улсын төсвийн дээд боловсролын “Оросын биотехнологийн их сургууль”-ийн суурь болон хэрэглээний судалгааны лабораторийн судлаачидтай хамтран Оросын Шинжлэх ухааны сангийн (РНФ) 2024 онд дэмжигдсэн 24-48-03002 тоот олон улсын төслийг хэрэгжүүлж эхэлжээ. Уг төслийн нэр нь «Орос-Монголын хил орчмын шашны ландшафт: шашин шүтлэг, угсаатны өвөрмөц байдлыг бий болгож буй институци, сүлжээний механизм, шашин ба аюулгүй байдал». Уг төслийг 2024-2026 он хүртэл гурван жилийн хугацаанд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөжээ.
Төслийн Монголын талын удирдагч нь МУИС-ийн Баруун бүсийн сургуулийн Захирал, философийн ухааны доктор Цэдэнбалын Пүрэвсүрэн юм.
Харин төслийн ОХУ-ын талын удирдагч нь ОХУ-ын Холбооны улсын төсвийн дээд боловсролын «Росбиотех»-ийн суурь болон хэрэглээний судалгааны лабораторийн нийгэм-хүмүүнлэгийн ухааны тэнхим (Москва хот) болон Алтай улсын их сургуулийн профессор, социологийн шинжлэх ухааны доктор Максимова Светлана Геннадьевна юм.
Орчин үеийн ертөнц дэх шашны нөхцөл байдал нь туйлын хоёрдмол утгатай байдгийг тэмдэглэх нь зүйтэй. Хөгжингүй орнуудад тулгарч буй эдийн засаг, улс төр, соёлын олон хямрал, технологийн эрчимтэй хөгжил, идэвхтэй шилжилт хөдөлгөөний үйл явцтай холбоотой хотуудын хурдацтай өөрчлөлтүүд нь шашин шүтлэг, шашны өвөрмөц байдал, нийт “аюулгүй байдлын” нөхцөлд тэдний боломжийн асуудлыг сонирхож байна. Шашны ландшафт, ерөнхийдөө соёлын орчны өөрчлөлттэй холбоотойгоор сайн сайхан байдал, тогтвортой байдлыг хадгалах чухал нөөц юм.
Шашны хандлага, шашин шүтлэгийн илрэл нь орон зай-нутаг дэвсгэрийн тодорхой чиг баримжаатай бөгөөд эдгээр нийгмийн орон зайд амьдарч буй хүмүүсийн өдөр тутмын амьдралыг тойрсон шашны олдвор, дурсгалт зүйл, соёлын объектуудад тусгагдсан байдаг. Шашны ландшафт нь нэг талаас эдгээр харилцаа, шашин шүтлэгийн харилцан үйлчлэлийн үр дүн бөгөөд нөгөө талаас хүмүүсийн шашин шүтлэг, угсаатны өвөрмөц байдлыг бүрдүүлэхэд нөлөөлдөг хүчтэй хүчин зүйл юм.
Монгол-Оросын хилийн бүсэд өвөрмөц нөхцөл байдал үүсч байна. Удаан хугацааны турш Оросын холбоотон, коммунист хувь заяаны нэгдэлтэй орчин үеийн Монгол улс нь уламжлалт “нүүдэлчин” амьдралын хэв маяг, шашин шүтлэгийг хослуулсан “нүүдлийн ардчилал” хэмээх үзэгдлийг дэлхий дахинд харуулсан орчин үеийн Монгол Улс юм. Түвдийн буддизм болон ардчилсан институцийн орчин үеийн хөгжилд (нээлттэй байдал, үг хэлэх эрх чөлөө, хүний эрхийн асуудалд анхаарал хандуулах, боловсролын бүх нийтийн үзэл гэх мэт) ихээхэн анхаарал хандуулсан нийгмийн үндэс суурь, түүний дотор шашин хоорондын харилцааны салбарт ардчилал, олон янз байдал бий болж байна.
Монгол Улсын Ховд хотод анхны эрдэм шинжилгээний семинар хэдийнэ болж, судлаачид шашны болон угсаатны өвөрмөц байдлыг бий болгох, үндэстэн, шашин хоорондын харилцааны салбарт аюулгүй байдлыг хангах институци, сүлжээний механизмыг судлахад чиглэсэн XX зууны сүүл – XXI зууны эхэн үеийн Орос, Монголын зэргэлдээх нутаг дэвсгэрийн шашны ландшафтын өөрчлөлтийн нөхцөл байдлын судалгаа, зорилтуудыг хэлэлцлээ.
Түүнчлэн Монгол, Оросын хоёр багийн судлаачид социологийн судалгаа хийж эхлээд байна.
Төслийн Оросын талын удирдагч – Максимова Светлана Геннадьевна. Социологийн шинжлэх ухааны доктор. Олон улсын боловсролын хүрээлэнгийн Нийгэм, хүмүүнлэгийн ухааны тэнхимийн профессор, лабораторийн эрхлэгч хэрэгжүүлж буй төслийн төлөвлөсөн судалгааны талаар дараах тайлбарыг өглөө:
«Төслийн шинжлэх ухааны судалгааны багийн хувьд 2024 онд ОХУ (Алтайн БНУ, Алтайн хязгаар) болон Монгол Улсад (Ховд аймаг) судалгаа хийж эхэлсэн төсөл, судалгаа бүхэлдээ өвөрмөц юм. ОХУ-ын хилийн бүс нутгийн талаар бид маш их хэмжээний мэдлэг хуримтлуулсан боловч хэд хэдэн ТУХН-ийн орнуудад судалгаа хийсэн боловч ийм салбар хоорондын цогц судалгаа хараахан хийгдээгүй байна.
Төслийн анхны үр дүн нь XX зууны төгсгөл – XXI зууны эхэн үеийн Орос, Монголын зэргэлдээх нутаг дэвсгэрийн ариун дагшин орон зайн ангилал, төрөл зүйл дээр үндэслэсэн шашны ландшафтын салбар хоорондын орон зайн шинжилгээ болно.
Төслийн үр дүнд үндэслэн шашин шүтлэг, аюулгүй байдлыг хуулбарлах, дахин дамжуулах институциональ болон албан бус (сүлжээний) механизмын талаархи судалгааны шинэ мэдээлэл, нэгдүгээрт, шашны зүтгэлтнүүд, шашны бус шашны удирдагчидын ашгийн байгууллагууд, эрдэм шинжилгээний нийгэмлэгийн төлөөлөгчид, төрийн албан хаагчид, шашны байгууллагуудтай харилцах талаар хийсэн шинжээчдийн санал асуулгад үндэслэн гаргана. Хоёрдугаарт, Монгол, Оросын хил орчмын бүс нутаг дахь виртуал шашны нийгэмлэгүүдийн сүлжээний шинжилгээ, сүлжээний шинжилгээ хийх замаар шашны байгууллагуудтай харилцах асуудлыг хөндөн үзнэ.
Янз бүрийн шашны урсгал, угсаатны бүлгүүдийн төлөөлөгчдийн дунд “итгэгчдийн дүр төрх” -ийн психосемантик судалгаан дээр үндэслэн шашин шүтлэг, угсаатны сэтгэцийн дүрслэлийн загварыг бий болгоно; Орос, Монголын зэргэлдээх нутаг дэвсгэрт байгаа шашны болон угсаатны хэвшмэл ойлголт, “бусад” шашин, угсаатны бүлгүүдийн талаарх өрөөсгөл ойлголт.
Санал болгож буй төсөл нь шашин шүтлэг, шашин, угсаатны онцлог, аюулгүй байдлын чиглэлээр Орос, Монгол төдийгүй дэлхийн хэмжээнд харьцуулсан судалгаа хийх боломжийг олгож байгаа нь төслийн нийгэм, шинжлэх ухааны томоохон үр дүн болох юм.
Хүлээн авсан үр дүнд үндэслэн хамтарсан нийтлэл бэлтгэж, Орос, гадаадын өндөр үнэлгээтэй сэтгүүлд илгээнэ.» гэжээ.
