МУИС-ийн Биологи, биотехнологийн сургуулийн Экологийн тэнхимээс зохион байгуулсан “Эволюцийн биологийн өдрүүд” 2013 оны 5 дугаар сарын 24-наас 28-нд явагдаж өндөрлөлөө. “Эволюцийн биологийн өдрүүд”-ийн хүрээнд дараах арга хэмжээнүүдийг зохион байгууллаа. Үүнд:
1. АНУ-ын Нью-Йорк мужийн Стоуни Бруук Их Сургуулийн Экологи, эволюцийн биологийн тэнхимийн тэргүүлэх профессор, доктор Дуглас Ж. Футуимад МУИС-ийн ББС-ийн Эрдмийн зөвлөлийн шийдвэрээр “органик ертөнцийг танин мэдэх, эволюцийн биологийн судалгааг хөгжүүлэх, ололт дэвшлийг олон нийт, суралцагсад, судлаачдад түгээн дэлгэрүүлэхэд оруулж буй хувь нэмрийг үнэлэн” Биологийн салбарын “Хүндэт доктор” цол олгох ёслолын ажиллагаа 2013 оны 5 дугаар сарын 24-нд болов. “Хүндэт доктор” цолыг МУИС-ийн Эрдэм шинжилгээ, инноваци эрхэлсэн дэд захирал доктор Ч. Ганзориг гардууллаа. Доктор Дуглас Ж. Футуима нь АНУ-ын Үндэсний ШУА-ийн гишүүн, эволюцийн салбарын өндөр чансаатай хэд хэдэн сэтгүүлийн редактор, ерөнхий редактор, эволюцийн биологийн шилдэг сурах бичгийн зохиогч, олон улсад нэр хүндтэй багш, судлаач хүн бөгөөд ББС-ийн Экологийн тэнхимийн эрхлэгч Б. Болдгивийн багшийн багш юм.
2. Чарльз Дарвины “Зүйлийн үүсэл” бүтээлийн зургаа дахь хэвлэлийг Монгол хэлнээ хөрвүүлж, 1978 онд хэвлүүлж гарган, олон нийтийн хүртээл болгож, Монгол дахь эволюцийн сэтгэлгээнд өөрчлөлт оруулахад түлхэц болсон ахмад сэтгүүлч С. Авирмидэд ББС-ийн өргөмжлөл, дурсгалын зүйл гардуулав. С. Авирмид нь МУИС-ийг зоотехникч мэргэжлээр төгссөн бөгөөд Хөдөө Аж Ахуйн Яам, “ЗХУ” сэтгүүлийн редакторын ажлыг хийж явсан ахмад зүтгэлтэн, зохиолч, сэтгүүлч хүн юм. ХАА-н салбарын мэргэжилтнүүдийн онолын суурь мэдлэгийг сайжруулахын тулд энэхүү алдартай бүтээлийг орчуулж гаргасан тухайгаа С. Авирмид гуай 2013 оны 5 дугаар сарын 24-ний хуралд оролцогсдод дурсан ярьж өглөө.
3. АНУ-ын Нью-Йорк мужийн Стоуни Бруук Их Сургуулийн Экологи, эволюцийн биологийн тэнхимийн тэргүүлэх профессор, МУИС-ийн Биологийн салбарын хүндэт доктор Дуглас Ж. Футуимагийн “Эволюци: онол ба хэрэглээ” (“Evolution: theory and applications”) сэдэвт олон нийтэд зориулсан лекц 2013 оны 5 дугаар сарын 24-нд МУИС-ийн I байрны 320 тоот өрөөнд явагдав. Эволюцийн биологийн онолын ач холбогдол, түүний прогноз хийх чадвар, эволюцийн биологийн салбарын практик хэрэглээ, ялангуяа сүүлийн 20 орчим жилд өндөр хурдацтай хөгжиж буй “эволюцийн анагаах ухаан” (“evolutionary medicine”) хэмээх салбар дахь зарим сонирхолтой асуудлын талаар илтгэсэн Биологийн салбарын хүндэт доктор Дуглас Ж. Футуимагийн илтгэлийг 80 гаруй хүн сонсов.
4. МУИС-ийн Биологийн салбарын хүндэт доктор Дуглас Ж. Футуимагийн “Эволюци” сурах бичгийн хоёр дахь удаагийн хэвлэлийг (2009) хэвлэлийн газрын болон зохиогчийн зөвшөөрлөөр 2012 онд Монгол хэлнээ орчуулан гаргасан билээ. Эволюцийн биологийн дэлхийн шилдэг сурах бичиг болох энэхүү бүтээлийг ББС-ийн Экологийн тэнхимээс санаачлан, орчуулах, хэвлүүлэх бүхий л ажлыг зохион байгуулсан юм. Доктор Дуглас Ж. Футуима өөрийн номын Монгол хэвлэлд гарын үсэг зурах ажиллагаа 2013 оны 5 дугаар сарын 24-нд МУИС-ийн I байрны 320 тоот өрөөнд болж, 50 орчим хүн уг сурах бичигт гарын үсэг зуруулж авав.
5. АНУ-ын Нью-Йорк мужийн Стоуни Бруук Их Сургуулийн Экологи, эволюцийн биологийн тэнхимийн тэргүүлэх профессор, МУИС-ийн Биологийн салбарын хүндэт доктор Дуглас Ж. Футуима 2013 оны 5 дугаар сарын 24-ний өдөр, МУИС-ийн Монгол-Япон төвийн их танхимд өөрийн судалгааны ажлын сэдэв болох “Шавьж-ургамлын харилцааны эволюци” (“The evolution of insect-plant associations”) чиглэлээр салбарын судлаач, суралцагсдад зориулсан судалгааны семинар хэлэлцүүлэв. Ургамлын 200 гаруй мянган зүйл, ургамлаар хооллодог шавьжийн 400 гаруй мянган зүйл мэдэгдээд байгаа нь дэлхий дээрх биологийн зүйлүүдийн үлэмж хувийг бүрдүүлдэг билээ. Энэхүү гайхамшигт олон янз байдал, түүний гарал үүсэл, эволюци, экологийн чиглэлээр олон арван жилийн турш өөрийн хийсэн сонирхолтой үр дүнгүүдийг илтгэсэн энэ судалгааны семинарт 60 гаруй хүн оролцлоо.
6. “Эволюцийн биологийн өдрүүд” арга хэмжээний хүрээнд АНУ-ын Пенсильваний Их Сургуулийн Биологийн тэнхимийн профессор, доктор Пол Сниговски “Эволюцийн эргэлт: үлэмж хувьсамтгай бактерийн популяцийн зохилдлогоог мутаци дарангуйлдаг болохын нотолгоо” (“Going backwards: evidence that mutation overwhelms adaptation in hypermutable bacterial populations”) сэдэвт судалгааны семинарыг 2013 оны 5 дугаар сарын 24-ний өдөр, МУИС-ийн Монгол-Япон төвийн их танхимд хэлэлцүүлэв. Генетик системийн эволюци, ялангуяа эволюцийн биологийн хамгийн сонирхолтой бөгөөд тайлагдаагүй асуудал болох бэлгийн үржлийн эволюци, мутацийн эрчмийн эволюцийн суурь онолуудыг шалгах чиглэлд хийсэн түүний туршилтын судалгаануудын үр дүн сонирхолтой бөгөөд өвчин үүсгэгч микроорганизмтай тэмцэх суурь болох боломжтойг ч мэргэжлийн судлаачид олон улсын түвшинд үнэлж байдаг юм. Доктор Пол Сниговски бол ББС-ийн Экологийн тэнхимийн эрхлэгч Б. Болдгивийн багш, түүний диссертацийн (хамгаалуулах) комиссын гишүүн байсан хүн юм. Тэрээр 2009 онд Экологийн тэнхимийн урилгаар хүрэлцэн ирж, эволюцийн биологийн 20 цагийн хичээл зааж байсан юм.
7. АНУ-ын Пенсильваний Их Сургуулийн Биологийн тэнхимийн профессор, доктор Пол Сниговски (1) “Introduction to the evolution of genetic systems (sex and mutation rates)” (“Генетик систем (бэлгийн үржил, мутацийн эрчим)-ийн эволюцийн тухай удиртгал хичээл”), (2) “Introduction to molecular evolution: quantifying sequence variation and the logic of detecting selection using sequence variation” (“Молекул эволюцийн удиртгал: ДНХ-ийн дарааллын вариацийг тооцоолох, түүнээс шалгарлын нөлөөг илрүүлэх хандлага”) гэсэн сэдвүүдээр хоёр өдрийн турш хичээл заав. Эдгээр чиглэлийн үндсэн санаа, эволюцийн биологийн судалгаанд эдгээр чиглэлээр гарч буй сүүлийн үеийн ололт зэргийг багтаасан энэхүү хичээлд 40 орчим хүмүүс оролцож, мэдлэгийн хүрээгээ тэллээ.
Орос-Америкийн генетикч, алдарт Феодозиус Добжанский “Эволюцийн гэрэлд харахгүй л бол биологийн ямар ч асуудал утга учиргүй юм” гэж тэртээ 1972 онд бичсэн байдаг. Биологийн бүхий л салбарыг нэгтгэгч үзэл санаа болох эволюцийн биологийн сургалт, судалгааг манай улсын хэмжээнд хөгжүүлж, тэдгээрийн түвшинг дээшлүүлэх зорилгоор Экологийн тэнхимээс шат дараалсан арга хэмжээг зохион байгуулж ирсний нэг нь энэ удаагийн арга хэмжээ боллоо. Эдгээр сонирхолтой судалгааны семинарууд эволюцийн биологийн судалгаанд төдийлөн ач холбогдол өгдөггүй Монголын биологичдын нүдийг нээсэн илтгэл боллоо гэж зохион байгуулагчид үзэж байгаа юм. Дэлхийн шилдэг эволюцийн биологичдыг урьж авчран, энэхүү олон талт арга хэмжээг зохион байгуулах зардлыг АНУ-ын Шинжлэх Ухааны Үндэсний Сангийн санхүүжилттэй, Пенсильваний Их Сургууль, Дрекселийн Их Сургуулийн Байгалийн Шинжлэх Ухааны Академи, МУИС-ийн хамтарсан “Уур амьсгалын өөрчлөлт, хүний үйл ажиллагааны экологи, эволюцийн үр дагавар (PIRE-MON)” MON төсөл, ББС-ийн Экологийн тэнхимээс хамтран гаргасан болно.
ББС-ийн Экологийн тэнхим
2013 оны 5 дугаар сарын 29
