DAAD. Хүмүүс энэ нэрийг олонтаа сонссон ч чухам аль улсаас хэнд зориулж, ямар чиглэлийн үйл ажиллагаа явуулдаг тухай тэд бүр сайн мэддэггүй болов уу. Тиймээс DAAD буюу Германы Эрдмийн Солилцооны Албаны (ГЭСА) МУИС дахь зочин профессор доктор Ральф Герхард Хаймраттай энэ талаар товч ярилцсанаа хүргэе.
– DAAD буюу ГЭСА-ны тухай мэдээллээс яриагаа эхлэх үү?
– Германы Засгийн газар, Соёл болон Боловсролын яам, Гадаад харилцааны алба, Европын холбоо, Их дээд сургуулиудын нэгдсэн сангаас хамтран хэрэгжүүлдэг ГЭСА нь гадаадын их дээд сургуулиудын хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, эрдэмтэн судлаачдыг харилцан солилцох, хооронд нь холбох, герман судлалыг хөхиүлэн дэмжих зорилгоор дэлхийн 170 гаруй оронд үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Манай албанаас төлөөлөн тухайн улсад ажиллаж буй зочин багшаараа дамжуулан олон төрлийн төсөл хөтөлбөрөө хэрэгжүүлдэг.
– Манай улсад хэзээнээс үйл ажиллагаагаа явуулсан бэ?
– Монгол улсын хувьд 1990 онд албан ёсны төлөөлөгчөө илгээж үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Анхны зочин багш Bernd Michael Linke байсан. ГЭСА-наас явуулж буй үйл ажиллагааг үндсэн таван чиглэлд хуваан үзэж болно. Үүнд нэгдүгээрт гадаадын иргэдэд зориулсан тэтгэлэгт хөтөлбөр, хоёрдугаарт германы иргэдэд зориулсан тэтгэлэгт хөтөлбөр, гуравдугаарт их дээд сургуулиудыг даяаршуулах хөтөлбөр, дөрөвдүгээрт герман судлал, герман хэлний сургалтыг дэмжих, хөгжүүлэх хөтөлбөр, тавдугаарт хөгжиж буй орнуудтай боловсролын салбарт хамтран ажиллах хөтөлбөр зэрэг болно. Манай албаны тусламжтайгаар зөвхөн гадаадын төдийгүй Германы иргэд өөрсдөө бусад орон руу зорчиж судалгаа хийж, туршлага хуримтлуулдаг. Гэхдээ гадаад улс орны иргэд манай тэтгэлэгт хамрагдах нь илүүтэй байдаг. Хамгийн дурдууштай зүйл бол манай алба эрдэм шинжилгээний салбарт хамтран ажиллах явдлыг хөхүүлэн дэмжиж, онцгой анхаарал тавьдаг. Илүү дэлгэрэнгүй мэдээллийг Монгол дахь ГЭСЯ-ны цахим хуудаснаас авч болно. Мөн 4 жилийн өмнөөс зохиогдож эхэлсэн “Германы боловсролын үзэсгэлэн”-гээс Германд суралцах, ГЭСА-наас тэтгэлэг авахтай холбоотой бүх төрлийн мэдээллийг авах боломжтой. 2012 онд зохиогдох 5 дахь удаагийн үзэсгэлэнгийн зарыг нэг сарын өмнөөс бүх хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан олон нийтэд хүргэх болно.
– МУИС-ийн багш, судлаачдад зориулж таны зүгээс ямар үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?
– Миний ажлын гол зорилгуудын нэг бол герман судлал, германы хэлний ангийн оюутнуудын чадварыг дээшлүүлэхэд ихээхэн анхаарах явдал юм. Энэ нь монгол оюутнууд Германд суралцах тохиолдолд ямар нэг хэлний бэрхшээлтэй тулгарахгүйгээр амжилттай суралцахуйц хэлний мэдлэг чадварыг эзэмшүүлнэ гэсэн үг юм. Түүнчлэн миний хувьд Германд суралцах сонирхолтой хүмүүст бүх төрлийн зөвлөгөө, мэдээлэл өгч байна.
– ГЭСА-наас хэрэгжүүлж байгаа тэтгэлэгт хөтөлбөрүүдийн талаар тодорхой мэдээлэл өгнө үү?
– ГЭСА-ны тэтгэлэг нь нийгмийн болон байгалийн шинжлэх ухааны бүхий л салбарыг хамардаг. Өөрөөр хэлбэл аль ч мэргэжлийн судлаач эрдэмтэн, магистр, доктор, докторын дараахь судалгааг хийхэд манай албанаас дэмжлэг авч болно. Энд нэг зүйл онцлоход өнгөрсөн 2010 оноос уул уурхайн чиглэлийн мэргэжлийн бакалаврын тэтгэлэгт хөтөлбөр шинээр бий болгосон. Германд суралцахын тулд та зохих түвшний шаардлагыг биелүүлсэн байхад л хангалттай. Ингэсэн тохиолдолд боломжит бүх чиглэлийн тэтгэлэгт хамрагдаж болно.
– Тэтгэлэг авахын тулд ямар шаардлага, шалгуурыг хангасан байх ёстой бол?
– Аливаа салбарт судалгаа хийж, эрдмийн ажлаа бичихийн сацуу Герман улсад докторантур болон магистрантурт суралцахын тулд ГЭСА-наас тэтгэлэн авахыг хүсч буй хэн ч болов юуны өмнө дараах үндсэн шаардлагуудыг хангасан байх ёстой. Нэгдүгээрт сайтар боловсруулсан, үндэслэл сайтай судалгааны ажлын сэдэв, хоёрдугаарт энэхүү ажлаа бичсэнээр амжилтанд хүрэх боломжтой байх, гуравдугаарт судалгаа хийх ажлын алхмуудаа нарийн тодорхойлсон байх, дөрөвдүгээрт аль хүрээлэн хийгээд их дээд сургуульд суралцах, судалгаа хийх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлэх, тавдугаарт яагаад заавал Германд суралцах, судалгаа хийхийг хүсч байгаагаа үндэслэлтэйгээр тайлбарлах ёстой.
– Монголд танай албанаас хичнээн зочин багш, төлөөлөгч ямар сургуулиудад ажиллаж байна вэ?
– МУИС-д надтай нийлээд 3 зочин багш ажиллаж байна. Нэг нь ББС дахь доктор Мартин Пфайффер, нөгөө нь Монгол судлалын хүрээлэнгийн тэргүүн профессор доктор Удо Баркманн нар юм. Мөн МУБИС-ийн Герман хэл, заах аргазүйн тэнхимд Франк Рихтер, ХУИС-д Ларс Бергмайер нар ГЭСА-ыг төлөөлөн Монгол улсад ажиллаж байна. Нийтдээ 5 зочин багш байна.
– Та МУИС-д ажиллаж байгаагийн хувьд манай багш нарт ямар нэг давуутай боломж бий юу?
– ГЭСА нь бүх их дээд сургуультай ижил түвшинд харилцдаг. Зочин багш байдаггүй бусад сургуулийн багш нарын хувьд ч тэтгэлэг авах боломж нь нээлттэй. МУИС-д надаас гадна ГЭСА-ны хоёр зочин багш ажиллаж байна. Тиймээс МУИС-ийн багш судлаачдын хувьд тэтгэлэгт хөтөлбөрүүдийн талаар мэдээлэл зөвлөгөө авах боломж нь илүү гэж хэлж болно. Ер нь их дээд сургуулийн багш нар 3-6 сарын хугацаатай туршлага солилцох, мэргэжил дээшлүүлэхээр тэтгэлэг авдаг. Судалгаанаас үзвэл ГЭСА-наас сүүлийн 20 жилийн дотор Монголын их дээд сургуулиудын 275 багшийг судалгааны ажлаар явуулсан байдаг. Үүний 94 нь буюу 34% нь зөвхөн МУИС-ийн багш нар байгаагаас үзвэл боломжийг арай илүү ашигладаг гэсэн үг юм.
– Нэг жилд хэдэн багш явуулдаг вэ?
– МУИС-иас жилд дунджаар 5 багш тэтгэлэг авах боломжтой. Хэрэв шаардлага хангасан багш үүнээс олон байвал тоо нэмэгдэж ч болно. Тиймээс 5 бол хязгаартай тоо биш. Энэ бол сүүлийн 20 жилийн судалгаанд үндэслэн хэлсэн тоо юм.
– Ихэвчлэн аль чиглэлээр илүү тэтгэлэг авч байна вэ. Нийтлэг хандлагыг харахад байгалийн шинжлэлийн салбарынхан явах нь олонтаа байдаг?
– Тийм байхыг үгүйсгэхгүй. Судалгаанаас үзэхэд байгалийн шинжлэх ухааны салбарынхан илүү тэтгэлэг авсан байдаг. Хуучин ардчилсан Герман гэж байх үед энэ салбарт суралцаж төгссөн хүмүүс өөрсдөө дахин мэргэжил дээшлүүлэх эсвэл шавь нараа явуулах нь түгээмэл байдаг учраас ийм хандлага ажиглагддаг. Энд нэг зүйлийг дахин тэмдэглэж хэлэхэд шинжлэх ухааны бүх салбарт ГЭСА-наас ижил түвшний боломж олгодог.
– ГЭСА нь Монголын ШУА-тай хамтран ажилладаг гэсэн?
– Эрдэмтэн багш, докторант, постдокторууд ГЭСА-ны тэтгэлэгтэйгээр тодорхой хугацаагаар тус улсад амьдарч Герман улсын их дээд сургууль, судалгааны хүрээлэнгүүдэд судалгаа хийхээр гаргасан өргөдлийг ШУА-тай хамтран хэлэлцдэг. Өөрөөр хэлбэл судалгааны ажлын ач холбогдолтойгоос гадна, Монгол улсад авчирах үр дүнгийн талаар ШУА-ийн эрдэмтдээс дагалдах тодорхойлолт гаргаж өгдөг юм.
– Тэтгэлэгтэй холбоотой дэлгэрэнгүй мэдээлэл авъя гэвэл тантай холбогдож болох уу?
– Бүх сургуульд ажиллаж байгаа зочин багш нар уулзалтын цагийн хуваарьтай. Энэ хуваарь нь тухайн семестрээс хамаараад өөрчлөгдөж болно. 2011 оны эхний семестрийн хувьд миний уулзалтын хуваарь лхагва гараг бүрийн 9 цаг 40 минутаас 11 цаг 10 минутын хооронд байгаа. Ер нь хуваарьт өөрчлөлт орсон эсэхийг МУИС-ийн ГХСС-ийн Герман судлалын тэнхим болон Германы Элчин сайдын яамнаас мэдэж болно.
– ГЭСА-ны тэтгэлэгт хөтөлбөрүүдийн бусдаас ялгарах гол онцлог нь юу вэ?
– Сонголтын хамрах хүрээ, чиглэл чөлөөтэй, илүү өргөн хэмжээнд боломж өгдгөөрөө тодорхой нэг сан, хувь хүн, байгууллагын тэтгэлгээс давуу талтай. Тухайлбал, Фрауенхоферын сан зөвхөн техникийн, Конрад Аденауерын сан зөвхөн хууль зүй, улс төрийн, Гердер Хенкель сан зөвхөн археологийн салбарт тэтгэлэг олгодог. Тэгвэл манай алба байгаль, нийгмийн шинжлэлийн бүх салбарыг хамарч байна.
– Энэхүү ярилцлагаа таны хэлэхийг хүссэн үгээр өндөрлөе гэж бодож байна?
– Би ГЭСА-г төлөөлсөн МУИС-ийн зочин багш болохын хувьд зөвлөгөө мэдээлэл өгөхөөс гадна оюутнуудад хичээл зааж, лекц семинар явуулдаг. Монгол оюутнуудтай хамтран ажиллахдаа миний бие ямагт таатай байдгаа дурдъя. Мөн МУИС-ийн олон багш, судлаач ГЭСА-наас та бүхэнд олгож буй боломжийг ашиглаж, мэдлэг мэргэжлээ дээшлүүлнэ гэдэгт итгэлтэй байна.
– Цаг гарган ярилцсанд баярлалаа
